Tình trạng ô nhiễm môi trường đang diễn biến như thế nào? Đâu là nguyên nhân dẫn đến các vấn đề phức tạp và nguy hiểm này? Trong bài viết này, Oreka sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc này và gợi ý đến bạn một số cách bảo vệ môi trường đơn giản.
Nội dung
Ô nhiễm môi trường là gì?
Môi trường tự nhiên bao gồm nhiều yếu tố khác nhau bao quanh con người, động thực vật, chẳng hạn như đất, nước, không khí, hệ sinh thái, v.v.
Ô nhiễm môi trường có thể hiểu đơn giản là việc suy giảm chất lượng môi trường tự nhiên do tác động của nhiều yếu tố và hoạt động khác nhau, chẳng hạn như xả chất thải ra môi trường, khai thác tài nguyên thiên nhiên, v.v.
Khi môi trường tự nhiên bị ô nhiễm, con người và động thực vật sống trong môi trường này sẽ chịu nhiều tác động tiêu cực. Bởi vậy, việc bảo vệ môi trường là trách nhiệm chung của toàn nhân loại.
Ô nhiễm môi trường tiếng Anh là gì? Khái niệm này trong tiếng Anh là “Environmental pollution“
Các vấn đề ô nhiễm môi trường trên toàn cầu
Các vấn đề ô nhiễm môi trường nào đang gây nhức nhối trên toàn cầu:
Ô nhiễm không khí
Theo dữ liệu của WHO, mỗi năm có khoảng 4.2 – 7 triệu người tử vong do ô nhiễm không khí, 9 trên 10 người hít thở trong bầu không khí ô nhiễm cao.
Một số liệu khác của UNICEF tại Châu Phi năm 2017 ghi nhận 258.000 ca tử vong do ô nhiễm không khí tăng từ mức 164.000 người vào năm 1990.
Nam Á là khu vực có mức độ ô nhiễm không khí cao nhất, một nghiên cứu chỉ ra, điều này làm giảm tuổi thọ của con người khoảng 5 năm.
Tình trạng ô nhiễm không khí chủ yếu xuất phát từ các khu công nghiệp, khu đô thị đông đúc phương tiện qua lại, việc đốt chất thải, v.v.
Đọc thêm: 6 Giải Pháp Bảo Vệ Môi Trường Nước Hiệu Quả, Đơn Giản
Ô nhiễm môi trường đất
Báo cáo về vấn đề môi trường đất của Liên Hợp quốc chỉ ra, đất là nơi cung cấp đến 95% lượng lương thực nhưng đang bị hủy hoại nghiêm trọng bởi tình trạng ô nhiễm.
Tại Việt Nam, Cục Môi trường cho biết, chất lượng đất ở các khu vực đô thị đông dân cư đang phải đối mặt với mức độ ô nhiễm đáng lo ngại, nguyên nhân đến từ các hoạt động công nghiệp, xây dựng, và sinh hoạt của con người.
Khi đi trên đường, không khó để bắt gặp các bãi rác tự phát của người dân, điều này vừa làm mất mỹ quan, vừa gây ảnh hưởng đến chất lượng đất tại khu vực, do các chất thải ngấm xuống.
Trong hoạt động nông nghiệp, việc sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học là những tác nhân làm giảm chất lượng đất, ảnh hưởng đến năng suất của cây trồng.
Trên đây chỉ là số ít trong những dẫn chứng thực tế về tình trạng ô nhiễm môi trường đất.
Ô nhiễm môi trường nước
Nước đóng vai trò quan trọng đối với sự sống, do vậy, ô nhiễm nước tác động rất lớn đến cuộc sống con người, và các loài động thực vật trên trái đất.
Theo báo cáo Phát triển Nước Thế giới năm 2023 của Liên hợp quốc, trên toàn cầu hiện đang có khoảng 2 tỷ người không được tiếp cận với nguồn nước an toàn và 3.6 tỷ người chưa được tiếp cận với hệ thống nước thải được quản lý an toàn.
Tại nước ta, tình trạng ô nhiễm nguồn nước cũng đang rất nghiêm trọng, đặc biệt tại các thành phố lớn, khu công nghiệp và làng nghề.
Diễn biến của ô nhiễm môi trường nước ngày càng phức tạp, điều này đòi hỏi chúng ta cần phải nhanh chóng tìm ra giải pháp khắc phục.
Ô nhiễm môi trường biển
Hàng loạt những dấu hiệu đang cho thấy tình trạng ô nhiễm môi trường biển ngày càng trở nên nghiêm trọng, chẳng hạn như băng tan, hàng loạt rạn san hô bị axit hóa, sự biến mất của nhiều loài động vật biển, v.v.
Việt Nam được ghi nhận là một trong 4 quốc gia đứng đầu thế giới về lượng rác thải ra biển, đặc biệt là rác thải nhựa. Các khu rừng ngập mặn đầy túi nilon, chai nhựa; bãi biển ngập rác thải đủ các thể loại; v.v.
Vấn đề ô nhiễm biển đang gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho môi trường biển và cuộc sống của con người. Điều này yêu cầu giới chức trách và người dân cần có những biện pháp kịp thời.
Nhiệt độ không ngừng tăng lên
Năm 2023 được ghi nhận là năm có nhiệt độ cao nhất từ trước đến nay, nhiệt độ trung bình thế giới cao hơn 1.46 độ C thời kỳ tiền công nghiệp và cao hơn 0.13 độ C với mức trung bình 11 tháng của năm 2016.
Bên cạnh đó, mức độ CO2 cũng ghi nhận mức kỷ lục. Sau khi liên tiếp đạt 280 parts per million (ppm) trong gần 6000 năm văn minh nhân loại, nồng độ CO2 trong khí quyển đạt cao gấp đôi thời kỳ bắt đầu cuộc cách mạng công nghiệp vào thế kỷ XIX, vào khoảng 420 ppm.
Theo đó, lý do dẫn đến thực trạng này chủ yếu là do hoạt đốt nhiên liệu hóa thạch để vận chuyển và sản xuất điện, phá rừng, v.v.
Có thể nói, đây là một vấn đề đáng quan ngại, khi khí nhà kính bao phủ toàn trái đất chúng giữ nhiệt độ của mặt trời, dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Mất an toàn lương thực
Việc nóng lên toàn cầu có thể ảnh hưởng đến an toàn lương thực của thế giới. Mỗi năm có khoảng 68 tỷ tấn đất đang bị xói mòn nhanh hơn 100 lần với tự nhiên, khiến cho năng suất hoạt động chăn nuôi và trồng trọt giảm sút.
Khi nhu cầu lương thực ngày càng tăng, vấn đề trên có thể gây ra tình trạng mất an toàn lương thực trên toàn cầu. Dự báo của FAO, đến năm 2050 có thể có hơn 820 triệu người không đủ thức ăn.
Trên trái đất chỉ có khoảng 3% là nước ngọt, trong đó ⅔ nằm trong khu vực không thể khai thác và sử dụng. Kết quả, 1.1 tỷ người không thể tiếp cận với nguồn nước ngọt và tổng cộng khoảng 2.7 tỷ người thiếu nước ít nhất một tháng trong năm. Đến năm 2025, ⅔ dân số thế giới có thể đối mặt với tình trạng thiếu nước.
Mất cân bằng đa dạng sinh học
Báo cáo của WWF năm 2020 cho biết, quy mô quần thể các loài động thực vật có vú, cá, chim, bò sát và lưỡng cư giảm 68% từ năm 1970 đến năm 2016. Một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng này có thể do nhu cầu sử dụng đất bị thay đổi, tình trạng phá rừng và săn bắt quá mức, v.v.
Hàng loạt các loài động thực vật đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng. Một nghiên cứu vào năm 2023 tại Nam Cực tình trạng băng tan đã gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến loài chim cánh cụt hoàng đế, và chúng có thể bị xóa sổ hoàn toàn vào năm 2100.
Ô nhiễm rác thải nhựa
Ô nhiễm rác thải nhựa là một vấn đề đáng báo động, số lượng nhựa được sản xuất ra hàng năm đang tăng nhanh chóng, dẫn đến lượng rác thải ra môi trường cũng tăng theo.
Theo một công bố của tạp chí khoa học Nature, mỗi năm đại dương nhận khoảng 14 triệu tấn rác thải nhựa từ con người, gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng cho các loài động vật sống tại đây.
Nghiên cứu cũng cho biết, nếu không có hành động nào kịp thời được đưa ra, đến năm 2040, lượng rác này sẽ tăng lên 29 tấn.
Chặt phá rừng
Mỗi giờ một khu rừng rộng khoảng 300 sân đá bóng bị cắt bỏ. Đến năm 2030, hành tinh khả năng chỉ còn 10% diện tích rừng. Nếu không có biện pháp kịp thời, diện tích rừng sẽ biến mất hoàn toàn trong vòng 100 năm tới.
Mỗi năm, khu rừng Amazon bị tàn phá 1.5 triệu ha, bất chấp nỗ lực bảo vệ và luật chống phá rừng tại Brazil.
Bên cạnh đó, phát triển nông nghiệp cũng là một nguyên nhân dẫn đến việc chặt phá rừng để trồng trọt, làm nông trại.
Rừng được ví như lá phổi xanh của trái đất, khi chúng bị biến mất có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực cho con người và môi trường.
Sự axit hóa đại dương
Nhiệt độ môi trường tăng lên không chỉ tác động đến bề mặt trái đất mà còn là nguyên nhân gây ra axit hóa đại dương. Đại dương hấp thụ 30% lượng khí CO2 từ môi trường, khi tình trạng ô nhiễm không khí tăng lên khiến cho lượng khí CO2 hấp thụ vào đại dương cũng tăng lên.
Một sự thay đổi nhỏ về nồng độ pH cũng có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến độ axit của đại dương. Sự axit hóa đại dương có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho môi trường biển, chẳng hạn chỉ số pH giảm sâu khiến động thực vật không thể phát triển, ví dụ như hiện tượng san hô bị tẩy trắng.
Một nghiên cứu khác chỉ ra, ô nhiễm rác thải nhựa là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng axit hóa đại dương.
Đọc thêm: Thực Trạng Ô Nhiễm Biển Và Giải Pháp Bảo Vệ Môi Trường Biển Hữu Hiệu
Rác thải từ thời trang
Nhu cầu thời trang tăng nhanh dẫn đến lượng rác thải của ngành này cũng tăng lên đáng kể. Theo đó, 10% lượng khí thải carbon toàn cầu xuất phát từ ngành công nghiệp thời trang. Theo UN Environment Programme, lượng khí thải nhà kính của ngành này thải ra nhiều hơn ngành hàng không và vận chuyển cộng lại, thải ra gần 20% lượng nước thải toàn cầu (tương đương 93 tỷ m3).
Mỗi năm ngành này thải ra khoảng 90 triệu tấn rác, đến năm 2030 dự kiến tăng lên 134 triệu tấn. Lượng rác thải này không thể tự phân hủy sinh học, chúng sẽ được chôn tại các bãi chôn lấp, khi đó, những hạt vi nhựa từ quần áo có chứa nylon, polyester, acrylic, và một số vật liệu tổng hợp khác sẽ thấm vào đất và nguồn nước. Đây là một mối nguy hại tiềm tàng cho môi trường sống.
Đánh bắt cá quá mức
Hơn 3 tỷ người trên thế giới đang dựa vào cá là nguồn cung cấp protein chính. Khi nhu cầu tiêu thụ cá tăng lên tình trạng đánh bắt và khai thác cá quá mức trở nên càng nghiêm trọng.
Đây là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất cân bằng hệ sinh thái, ô nhiễm rác thải ở biển, v.v.
Khai thác Coban quá mức
Đây là thành phần chính để sản xuất pin cho xe điện, và nhu cầu nguyên liệu này liên tục tăng cao.
Congo là quốc gia cung cấp lượng Coban nhiều nhất trên thế giới, trong đó ⅕ sản lượng sản xuất qua các mỏ thủ công.
Ngoài việc liên quan đến tình trạng bóc lột quá mức nhân viên, quá trình khai thác nguồn nhiên liệu này còn gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và cộng đồng. Ghi nhận các khu vực mỏ khai thác, các nhà khoa học phát hiện ra mức độ phóng xạ cao.
Thực trạng ô nhiễm môi trường tại Việt Nam
Ô nhiễm môi trường cũng là một vấn đề nóng tại nước ta hiện nay, chất lượng môi trường ở nhiều khu vực bị giảm mạnh, mất đa dạng sinh học, hạn hán và lũ lụt diễn biến phức tạp, v.v. Điều này không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống con người, mà con kiềm chế mục tiêu phát triển bền vững của nước ta.
Hậu quả của ô nhiễm môi trường đang được thể hiện rõ ràng qua những con số và minh chứng cụ thể:
- Diện tích rừng bị thiệt hại từ 2011 đến nay giảm hơn 22.800 ha, (bị cháy khoảng 13.700 ha và còn lại bị chặt phá trái phép).
- Hà Nội và thành phố Chí Minh nhiều lần được ghi nhận nằm trong top những địa điểm có chất lượng không khí tệ nhất.
- Mỗi ngày, nước ta đang thải ra 60.000 tấn rác, trong đó chỉ có khoảng dưới 20% được chôn lấp hợp vệ sinh.
- Mỗi năm nước ta ghi nhận 9000 trường hợp tử vong, 200.000 người mắc ung thư với nguyên nhân liên quan đến việc sử dụng nước không an toàn.
Không chỉ dừng lại ở đó, vấn đề ô nhiễm môi trường tại Việt Nam đang gây ra nhiều tác động tiêu cực cho con người và môi trường, cũng như kìm hãm sự phát triển bền vững.
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường là gì?
Ô nhiễm môi trường là do đâu? Dưới đây là một số lý do gây ra các vấn đề môi trường nghiêm trọng:
- Chặt phá rừng trái phép
- Vứt rác bừa bãi
- Không xử lý chất thải (nước thải, khí thải, v.v.) trước khi thải ra ngoài môi trường
- Sử dụng phân bón và thuốc hóa học quá mức
- Nhu cầu vận chuyển gia tăng
- Khai thác nguyên liệu, tài nguyên thiên nhiên quá mức
- Sản xuất điện
- Khai thác động thực vật quá mức
- V.v.
Đọc thêm: Tiêu Dùng Xanh Đang Trở Thành Xu Hướng Tất Yếu
Làm gì để bảo vệ môi trường?
Điều gì sẽ xảy ra khi chúng ta không nỗ lực vào việc bảo vệ môi trường? Khi đó, kịch bản xấu nhất chắc chắn sẽ xảy ra, đất nước sẽ bị tàn phá. Bởi vậy, bảo vệ môi trường được xem là một nhiệm vụ cấp thiết và là trách nhiệm chung của mọi cá nhân.
Người lớn làm việc lớn, người nhỏ làm việc nhỏ. Các doanh nghiệp cần chú trọng hơn vào việc phát triển bền vững, xử lý chất thải hiệu quả trước khi thải ra môi trường.
Với mỗi cá nhân, chúng ta có thể bắt đầu bằng những việc làm nhỏ chẳng hạn như:
- Sử dụng nước tiết kiệm
- Tắt điện khi không sử dụng
- Tái chế chai nhựa thành chậu hoa, bình tưới nước
- Sử dụng giấy tiết kiệm
- Phân loại rác trước khi vứt bỏ
- Không vứt bỏ rác bừa bãi
- Trồng cây xanh
- Tái sử dụng và gia tăng vòng đời của sản phẩm cũ trên Oreka
Tạm kết
Trên đây là một số chia sẻ về chủ đề ô nhiễm môi trường mà Oreka muốn gửi đến bạn. Hy vọng rằng, bài viết đã cung cấp đến bạn nhiều thông tin hữu ích và nhận thức rõ ràng mức độ nghiêm trọng của vấn đề ô nhiễm môi trường hiện nay.
Nếu bạn có thêm bất kỳ chia sẻ nào đừng ngần ngại để lại bình luận để Oreka và mọi người cùng biết nhé.
